Kunst is zwaar, luidt een cliché. En zware kunst in zware tijden, valt dat nog te torsen? In 1985 al wenste Italo Calvino dit nieuwe millennium ‘lichtheid’ toe. Wat kan dat zijn, vandaag? En waarom? Lichtheid is geen snel vermaak, maar een levensbenadering. Een artistieke keuze.
De eerste zwaluw die de lente maakt.
De kringelende dans van een sigaret.
‘Ruisseau’, Frans voor ‘beekje’, maar dan met kwikzilveren lenigheid.
Pierke Pierlala, de Gentse marionet.
Je vingertop over de iPad: speels, parmantig, nonchalant.
Televisiezender VIER, de reïncarnatie van VT4, werd op 17 september jongstleden met veel poeha gelanceerd – een lancering die reminiscenties opriep aan die van VTM in 1989. Maar de eerste balans van VIER was vrij bescheiden. Volgens Het Laatste Nieuws was VIER in marktaandeel nauwelijks groter dan het ‘oude’ VT4. En zonder het paradepaardje van Woestijnvis, ‘De slimste mens’, zou het zelfs kleiner zijn geweest. Is de start van VIER mislukt? Of is er meer aan de hand in het televisielandschap?
Pinkie Pie. Daar denk ik aan als ik Roosbeef hoor. Mijn rozerode My Little Pony die ik overerfde van een oudere zus. We waren toen net voorbij halfweg de jaren 1980. Pinkie Pie werd door mij als een prinses behandeld. Zij was mijn eerste liefde. Tot ik haar op die kille dag in april in brand stak. Enfin, plastic brandt niet – een levensles. Maar het smelt wel. Pinkie Pie’s linkervoorpootje verschrompelde, haar buikje blakerde zwart en haar wulpse manen schroeiden tot een klompje. Het stonk allemaal een eind weg en dat was eigenlijk behoorlijk leuk. Yes. Eindelijk volwassen, eindelijk een man. Maar het knaagde enorm en niemand die me begreep. Ikzelf nog het minst.
Afrika’s vroege cineasten zochten naar een eigen filmtaal binnen de context van (post)koloniale relaties en Amerikaanse marktdominantie. Nu digitalisering filmproductie financieel en praktisch haalbaarder maakt voor meer mensen, groeien productievolume, diversiteit en de interesse van de filmkijker in werk van eigen bodem. Van grassroots tot high-end is een van de opvallendste kenmerken van nieuw werk uit Afrika de grote openheid voor invloeden van buitenaf: een culturele smeltkroes, niettemin onmiskenbaar Afrikaans.
Sommigen zullen het nestbevuiling vinden. Anderen eindelijk een eerlijke zelfanalyse van het cultuurveld. Luc Delrue, intendant van museum M in Leuven, is niet weinig kritisch voor wat hij de reactionaire houding van veel culturele instellingen noemt. ‘Als we kunst terug in de maatschappij willen plaatsen, dan moeten de muren neer. Dan moeten we hele nieuwe dwarsverbanden bedenken. Hoe maken we onze instellingen weer relevant?’
In oktober 2012 verscheen het nieuwe boek van Chris Ware, in de wereld van de strip de belangrijkste vormvernieuwer van de voorbije twintig jaar. Met Building Stories wordt lezen weer echt something to do.
In zijn jongste strip, Arsène Schrauwen (Part one of three), zet Olivier Schrauwen een subtiel surrealistisch betoog op, waarmee hij om ’s mensen seksuele ongemak en onze nationale mythes de kinderlijke idiotie van het stripverhaal wikkelt.
De crisis klauwt om zich heen en dat vraagt om oplossingen, ook in de uitgeverswereld. Peter Quaeghebeur en Erwin Provoost van WPG Uitgevers zijn van plan om hun uitgeversconcern door de crisis te loodsen met een verkleind fonds: ‘Het doel is om op termijn onder de tweehonderd boeken te gaan. We willen meer boeken uitgeven die relevanter zijn dan wat vandaag wordt uitgegeven.’ Klinkt misschien wel aannemelijk, maar waaraan wordt die relevantie gemeten? En wat is werkelijk nodig voor een bloeiend literair klimaat?
In hedendaagse films met weidse landschappen openbaart zich een aloude romantische metafoor: het natuurlandschap als een spiegel van de menselijke ziel. Zo vredig als die relatie klinkt, zo gewelddadig komt ze tot uitdrukking in twee recente Belgische films: L’hiver dernier en Het vijfde seizoen. Uiteindelijk blijft de natuur ons net zo vreemd en ontoegankelijk als we voor onszelf ontoegankelijk zijn. Een zoektocht naar het begrip van authenticiteit in film.
Nu Nerveuze Vrouwen, de nieuwe tentoonstelling van het Gentse Museum Dr. Guislain, al een tijdje loopt, is de tijd rijp om de blik even af te wenden van de afgebeelde vrouwen. Had het museum niet beter de geschiedenis van nervositeit of hysterie, inclusief die van mannen, opgezocht? Staat een oude feministische insteek niet in de weg van een meer omvattende kritiek op de psychiatrie?
Geluid klinkt in ons leven voortdurend op de achtergrond, tot het ineens naar voren treedt. Dan worden klanken een gebruiksmiddel, een vorm van cultuur. Met een doel, een betekenis, een geschiedenis. Nooit blijkt dat zo duidelijk als wanneer geluid muziek wordt, en muziek dans. Wanneer dans één collectief lichaam wordt. Geluid als religieuze extase.
Wat licht is voor de één, is zwaar voor de ander. Het relatieve is absoluut. Maar is het absolute ook relatief? Sjonge, jonge. Zo kunnen we nog wel even doorgaan. Rekto:verso sprak twee deskundigen in de materie: de spreekwoordelijke mug en de olifant. ‘Misschien wordt het onverenigbare alleen in de kunst verenigd.’
‘Waarin geloof je? Hierin: dat het gewicht van alle dingen opnieuw bepaald dient te worden.’ (Nietzsche, De vrolijke wetenschap, notitie 269)