Jan Baetens

Opbouwende kritiek

In oktober 2012 verscheen het nieuwe boek van Chris Ware, in de wereld van de strip de belangrijkste vormvernieuwer van de voorbije twintig jaar. Met Building Stories wordt lezen weer echt something to do.

 

Allemaal terug naar de klas. Over het nut van retoriek voor literatuur

Hoe leer je wat literatuur is? In onze remix- en mashup-cultuur wordt het steeds minder duidelijk wat schrijven in feite is. Jan Baetens pleit voor een hernieuwde koppeling tussen theorie en praktijk, via het oude model van de retoriek en het actief kopiëren. ‘Het zal de moderne pedagoog tegen de borst stuiten. Maar de moderne pedagoog vergist zich.’

Meer dan een geschiedenisles

Hoezeer sommigen graphic novels ook van de ‘gewone’ strips proberen te onderscheiden, er is toch minstens een kenmerk dat beide soorten beeldvertelling gemeenschappelijk hebben: de vraag van het publiek – en dus de noodzaak voor de auteur – het werk ergens in een kadertje te kunnen passen. Ook het minder gebruikelijke werk moet herkenbaar blijven of loopt het gevaar tussen de mazen van het net te glippen.

 

1 nacht, 1000 verhalen. 'A la faveur de la nuit' van Jimmy Beaulieu

De graphic novel À la faveur de la nuit van de Canadees Jimmy Beaulieu is niet alleen een eigentijdse en erg persoonlijke 1001 Nacht in stripvorm. Het Europese debuut van Beaulieu is bovendien een speelse én intelligente reflectie op het genre zelf.

 

Het culturele geheugen van Frankrijk

Frankrijk, Franse cultuur, cultuur in Frankrijk: voor de geglobaliseerde Vlaming en Nederlander komt de kennis over die onderwerpen hoe langer hoe meer op indirecte wijze tot stand. We zweren allemaal bij Derrida, Deleuze, Rancière en Badiou (om even het voorbeeld van de filosofie te nemen), maar het liefst in vertaling. Wie kan nog vijf levende Franse cineasten noemen, los van namen zoals Besson en Ozon die meedraaien in het geglobaliseerde filmbedrijf? 

'Belgische' poëzie uit 'België'

Vorig jaar verscheen de langverwachte bloemlezing van Liliane Wouters en Yves Namur Poètes aujourd'hui. Un panorama de la poésie francophone de Belgique. Het boek bundelt gedichten van alle nog levende Franstalige dichters uit België (inclusief Vlaanderen, want er is nog steeds een niet onbelangrijk aantal Vlamingen dat in het Frans actief is, gaande van Frans De Haes tot Elke De Rycke), ongeacht de strekking die ze vertegenwoordigen of hun leeftijd. De presentatie van het volume is chronologisch. De bloemlezing begint met Henri Bauchau (1913), allicht beter bekend als romancier dan als dichter, en eindigt met Pascal Leclercq (1975), wat lijkt te suggereren dat er in de huidige generatie geen wonderkinderen rondlopen zoals Eugène Satizkaya, die in 1972 op 17-jarige leeftijd een opgemerkt internationaal debuut maakte met Mongolie plaine sale. Ook hij zal echter later vooral als romanschrijver bij het grote publiek bekend worden.

 

Eric Rohmer

In 1983 verscheen een 'kleine' film van een oudgediende van de Nouvelle Vague: Pauline à la plage van Eric Rohmer, deel 3 uit de cyclus Comédies et proverbes. De film was toen reeds een soort anachronisme, omdat Rohmer (°1920) al drie decennia lang min of meer dezelfde soort cinema aan het maken was, los van elke mode maar daarom nog niet navelstaarderig. Het verhaal is simpel: een meisje wordt voor de eerste keer verliefd, maar haar gevoelens botsen met de kleinzieligheid, het egoïsme en het fundamentele gebrek aan eerlijkheid van de andere personages, inclusief dat van de jongen waar ze het voor heeft. Dit maakt dat ze minder gelouterd dan geschonden uit het avontuur komt.

 

Twee lessen over cultuur en industrie

De snelle groei van de graphic novel in het aanbod van de betere boekhandel en in het onderwijs is een van de belangrijkste trends in het hedendaagse literaire veld. In het kielzog van de nieuwe mainstream (met namen als Spiegelman, Satrapi, David B., Clowes en Ware) komt er ook ruimte en aandacht voor andere producties. Twee nieuwe publicaties, de reeks Graphic Classic en het avant-gardeproject Aambacht, geven elk een andere kijk op de spanning tussen cultuur en industrie in de stripproductie.