Als ik naar het theater ga wil ik me vooral op mijn eiland kunnen terugtrekken. Voor mij geen gedoe met het publiek dat zonodig rechtstreeks bij het stuk betrokken moet worden. Hou de podiumcodes maar in stand, die maken net veel mogelijk - het is maar bij gratie van een aantal afspraken tussen makers en publiek dat er voor even een alternatieve wereld opgetrokken kan worden. En het is die wereld die ik graag opzoek.
Is het voor kunstenaars nog mogelijk om de kijker te confronteren? Subversieve kunst lijkt een romantisch relict van een voorbijgestreefde avant-garde: alles is al wel een keer gedaan. En toch. Dit dossier schetst een paar artiesten, zoals de Duitse film- en theaterregisseur Christoph Schlingensief, die wel nog proberen choqueren. Wat is de kunst van confrontatie? Een dossier tegen het pleasen van het publiek.
Toen Christoph Schlingensief (Oberhausen, 1960) net als zijn idool Rainer Werner Fassbinder tot tweemaal toe werd afgewezen voor de filmacademie, besloot hij op eigen houtje films te maken. Sinds Tunguska -Die Kisten sind da (1984) heeft hij in ware guerillastijl een klein dozijn films gedraaid, van het obscene Menu Total (1986) dat op de Berlinale 1986 werd uitgefloten tot de groteske parodieën United Trash (1995) en Freak Stars 3000 (2003).
De beruchte Duitse mediakunstenaar Christoph Schlingensief is tegenwoordig aan de slag in het Weense Burgtheater en in het al even opgedirkte Festspielhaus Bayreuth. Zojuist ensceneerde hij in de jungle van het Braziliaanse Manaus De Vliegende Hollander van Wagner. Van Wagner! Is het enfant terrible van het Duitse culturele leven plots mainstream geworden? Schijn bedriegt.
'Alles is zo braaf geworden in theater.' Was het een opmerking op een of ander debat, of een gedachte waar ik onlangs zelf mee in slaap viel? Ik weet het niet meer. Een rottiger verwijt kan je in elk geval moeilijk uiten tegenover makers: hun haren rijzen er op slag van ten berge, hoe minder hoe hoger. Het is dan ook zo'n makkelijke uitspraak. Maar moet het altijd zo beleefd? Fuck you, reageerden zowel Union Suspecte met We People als het Nederlandse d'Electrique met A Clockwork Orange. En op meer dan één plan. Aaw!
Het hoofd van George W. Bush, een butt plug en een hoop stront die als gigantische luchtballons neergeplant zijn in een groen beeldenpark. Het is werk van de Amerikaanse kunstenaar Paul McCarthy (°1945) die tentoonstelt in het Middelheim. In het najaar loopt er een overzichtstentoonstelling van McCarthy's werk in het SMAK. Zijn oeuvre is radicaal en uitdagend. Maar hoe subversief kan kunst vandaag zijn? En is de moderne kunst ooit wel subversief geweest?
Vul het rijtje aan: as van het kwaad, oorlog, terrorisme, dictatuur . Censuur lijkt het logische vervolg. Je kan geen krant openslaan of er staat wel ergens een artikel in over beperkte meningsvrijheid. Elders ter wereld, natuurlijk. Censuur bestaat enkel binnen een bepaalde politieke sfeer, die niet de onze is. Dacht ik. En met die stellige overtuiging trok ik naar Syrië, de hoogburg van het arabisme, waar ze naar verluidt maar vier internationale (lees: inter-Arabische) romans per jaar publiceren. Gecensureerd bleek vooral mijn eigen blik op die censuur. Censuur heeft vele gezichten.
Tot begin juni liep in het Hasseltse centrum voor beeldende kunst en vormgeving Z33 de tentoonstelling Nº 15 designing Critical design waarin het kritische potentieel van hedendaags design tot thema werd verheven. In drie solo-exposities gaf de tentoonstelling plaats aan de 'kritische' ontwerpen van Jurgen Bey (NL), Martí Guixé (ES) en het designerduo Anthony Dunne & Fiona Raby (UK).
Onlangs vroeg een journalist aan cultregisseur David Lynch wat hij vond van product placement in films. Zijn antwoord was kort en krachtig: 'Total fucking bullshit'. Wie zou hem zo meteen ongelijk geven? We worden al overspoeld door reclame, dus de strategische integratie van commerciële producten in televisieseries en films kunnen we missen als kiespijn. Maar het is een legitieme vraag waarom we het dan steeds meer zien opduiken, zeker omdat sluikreclame in Vlaanderen zelfs verboden is.
David Van Reybrouck interviewt een regisseur, een historica, een beeldende kunstenaar en een psychoanalyticus. Het thema van de avond: 'Symbolisme voor beginners'. Na tien minuten rinkelt er een gsm. De eigenares van het onding graait zenuwachtig in de handtas, vindt het voorwerp van haar schaamte niet onmiddellijk en besluit de tas dan maar zo hard mogelijk tussen de dijen samen te drukken, in een vergeefse poging om het storende geluid te dempen. Wanneer ze vijf minuten later haar hartslag weer onder controle heeft, gebeurt het onvermijdelijke: haar telefoon rinkelt opnieuw. Ze doet geen moeite meer om hem te zoeken, maar duwt de tas meteen in een deuk. De avond is voor haar finaal verpest.
Sport en Cultuur. Ze hebben dezelfde minister maar weten amper van elkaars bestaan af. Maar de culturele elite kijkt Canvas, en daar wordt ze tegenwoordig om de oren geslagen met sportdocumentaires. Belga Sport zoekt naar wat 'jongens van bij ons' tot kampioenen maakt. De dappersten aller Galliërs spelen ook een dubbelzinnige hoofdrol in de Deense documentairefilm A Sunday in Hell.
Elke zaterdagochtend is op tv Power Rangers Mystic Force te bezichtigen. Ik volg de serie, eerder plichtmatig dan enthousiast, en met de hoop de fascinatie te herbeleven van de oorspronkelijke Mighty Morphing Power Rangers, die halfweg de jaren 1990 dagelijks het scherm bestormden.