Na aanhoudende financiële infarcten blijven we opgezadeld met een crisisgevoel. Overheden dansen op een slappe koord en grootbanken houden moeizaam het hoofd boven water. Kan het ook anders? Belgisch econoom Bernard Lietaer pleit voor de invoering van alternatieve muntsystemen. Zijn ideeën zouden ook een ommekeer kunnen betekenen voor het hele cultuurveld.
L
ietaer (1942) waarschuwt al bijna vijftien jaar voor een implosie van het financiële systeem. In Het geld van de toekomst (1999), een van zijn verhelderende en rijk gedocumenteerde boeken over geld, voorspelde hij wat we nu doormaken. ‘Mijn centrale these was dat vier megatrends, namelijk vergrijzing, werkloosheid, klimaatverandering en monetaire instabiliteit zouden samenkomen in de periode 2010-2020. Vandaag is er nog steeds geen enkele oplossing voor deze vier megatrends, terwijl ze elkaar nu in hoog tempo versterken. We gaan naar een crash.’
Voor het huidige muntmonopolie, basis van ons financieel model, heeft Lietaer een geloofwaardig alternatief uitgewerkt. ‘Ik noem het een monetair ecosysteem: een economie met verschillende, complementaire munten die gebruikt worden voor verschillende doelen.’ (zie kadertjes) Dit voorstel heeft de econoom verder uitgewerkt in zijn recente rapport van de Club van Rome,Geld en duurzaamheid: de missing link, dat in november in het Nederlands verschijnt.
Lietaers jarenlange expertise rond geldsystemen komt in deze publicatie helder samen. Hij was topambtenaar bij de Belgische Nationale Bank, en als monetair expert nauw betrokken bij het opstarten van de ecu, de voorloper van de euro. Hij adviseerde ontwikkelingslanden en multinationals bij het uitstippelen van hun monetair beleid, doceerde internationale financiën aan de universiteit van Leuven en deed onderzoek aan Berkeley in Californië. In 1992 werd hij door Business Week uitgeroepen tot ‘s werelds beste valutahandelaar. In het buitenland is hij een vermaard auteur en antropologisch onderzoeker, maar bij ons wordt zijn stem nog te weinig gehoord.
Terwijl veel economen en beleidsmakers aangeven dat de systeemcrisis langzaam opklaart, zeg jij dat de grote financiële uitpersing nog moet beginnen.
‘In België moet het nog beginnen. Wat dat betekent, moet je maar eens aan de Grieken of de Spanjaarden vragen. Zij leggen het je wel uit. Er voltrekt zich een financiële uitpersing in onze directe omgeving, binnen de Europese Unie.’
In je rapport van de Club van Rome schrijf je dat de financiële crisis op geen slechter moment kon vallen.
‘Ja, de vergrijzing is nog maar goed begonnen, en er zijn massale investeringen nodig voor de vernieuwing van ons energiesysteem. Als we onze samenleving relatief menselijk willen blijven inrichten, zijn er dus heel wat middelen nodig. Er zijn natuurlijk ook andere oplossingen denkbaar: we kunnen een hele generatie laten wegkwijnen. Dat is wat men van plan is om het hele systeem overeind te houden.’
Kunnen de ontwikkelde landen nog ongeschonden uit deze crisis komen?
Alleen al door de vergrijzing gaan we op korte termijn naar een verdubbeling van de staatsschuld
‘Alleen al door de vergrijzing gaan we op korte termijn naar een verdubbeling van de staatsschuld, en binnen dertig jaar wordt dat een verdriedubbeling. Dat zijn niet mijn cijfers, maar die van de club van centrale banken, de Bank for International Settlements. Hebben we daar iets over gelezen in de pers? Het is naïef te denken dat we dit probleem kunnen oplossen door enkele jaren langer te werken, alsof het om een probleempje in de marge ging. Misschien zal er van een pensioen zelfs helemaal geen sprake meer zijn. De financiële sector heeft een antwoord klaar: een totale privatisering. Ik was onlangs in Boulder, Colorado. Een tolweg die ik daar al lang ken, is nu volledig elektronisch uitgerust. Je nummerplaat wordt gelezen en je factuur automatisch berekend. En in Chicago heeft de stad alle 36 000 parkeerautomaten verkocht aan een privébedrijf, waardoor de parkeerprijs tot vijf keer duurder werd en de stad een hoop geld misliep. De voorbeelden stapelen zich op.’
Hoe kan het monetaire ecosysteem dat je voorstelt dat soort problemen oplossen?
‘Het gaat om een ander denken. Vandaag is het de job van centrale bankiers om schaarste te creëren: er is niet genoeg geld voor iedereen. Met een conventionele munt als de euro, die schaarser moet zijn dan zijn nut, kan je dus geen collectieve samenwerking en creativiteit doen ontstaan. In feite is er op deze planeet genoeg werk voor iedereen: zo moeten we bijvoorbeeld dringend onze steden opfleuren. Maar wie denkt dat dit zal worden betaald in euro’s, is niet goed wijs. Dat kan gewoonweg niet. Laten we dus andere munten ontwikkelen, waarmee we wel iedereen aan het werk kunnen krijgen. Zo kan een stad ervoor kiezen om cultuur extra te waarderen en te bevorderen met een complementaire munt. Ze kan zelfs beslissen dat iedereen een deel van zijn belasting in die munt betaalt. Dat is vrij eenvoudig te organiseren. De enige taak van de overheid bestaat er dan in om die belasting te innen, al de rest kan bottom-up gebeuren. Zo kan je een coöperatieve economie installeren waarin ngo’s dezelfde rol kunnen spelen als ondernemingen nu doen in een competitieve economie. Nu moeten ngo’s met elkaar concurreren voor schaars geld en voor doelstellingen die in wezen coöperatief van aard zijn. Dat stelt enorme beperkingen aan wat zij kunnen bereiken. Met een alternatieve munt kunnen ze samenwerken en geld gebruiken dat niet schaars hoeft te zijn. Er kan gewoon genoeg van zijn.’
Waarom zou er met alternatieve munten wel genoeg geld zijn, in plaats van te weinig?
‘Er zijn vierentwintig uren, elke dag opnieuw, voor iedereen. Dat is ultrademocratisch. Wat je ook doet, je zal er geen minuut bij krijgen. Met “genoeg” bedoel ik dat het geld niet schaarser hoeft te zijn dan de beschikbare uren. Als ik drie uren voor iemand heb gewerkt, kunnen we daaruit een krediet scheppen. Dat is natuurlijk niet oneindig, we hebben geen miljarden uren te leveren. De tegenpool van schaarste is dus niet overvloed, maar toereikendheid. We kunnen geld scheppen dat precies toereikend is. We moeten dan niet wachten tot we het geld hebben om iets te doen: het maximaal aantal uren dat we kunnen presteren, vormt het plafond. Niet een artificieel gecreëerde schaarste.’
Waarom moet die munt renteloos zijn?
‘Intrest is een cruciaal aspect dat meestal verkeerd begrepen wordt. Rente geeft geld een programma: ze stimuleert het kortetermijndenken en de concentratie van rijkdom. Als bankiers 100 000 euro uitlenen, verwachten ze na twintig jaar dat er 200 000 euro wordt terugbetaald. Door die te betalen intrest is er minder geld in omloop dan er aan banken terugbetaald moet worden. Zij vragen dus van hun cliënten dat zij met anderen concurreren voor schaars geld. Rente zorgt ervoor dat mensen gaan wedijveren, en bestraft diegenen die daar niet in slagen met een faillissement. Dat demotiveert mensen om samen te werken. Daarom ben ik ook zo sterk gekant tegen een monopolie van een competitieve munt. Een tegengewicht is noodzakelijk. De negen voorbeelden van alternatieve munten in mijn nieuwe boek zijn rentevrij, omdat ze dan complementair zijn aan munten als de euro, geschapen door de banken. Eerder gaf ik al meer dan twintig bestaande voorbeelden van munten zonder intrest.’
Een van de munten die je voorstelt, is de civic. Hoe zou die munt werken?
‘Wat de civic bijzonder maakt, is dat een stad of een regio een bijdrage in die munt kan eisen. Wie bijvoorbeeld in Gent wil wonen, wordt geacht een bijdrage in civics aan de stad te betalen: die bijdrage kan cultureel van aard zijn, of kan een vorm van leren zijn. Het zou dus gaan om iets wat niet voldoende gewaardeerd wordt met de euro. Wie niet genoeg civics verdient, kan ze verkrijgen van mensen die er meer verdiend hebben dan zij moeten bijdragen. Maar welke activiteiten je met de civic wil stimuleren, moet democratisch beslist worden. Zo geef je een krachtige impuls aan je samenleving, zonder een financiële inspanning van de overheden, die zich immers al twee meter onder water bevinden.
Rente zorgt ervoor dat mensen gaan wedijveren, en demotiveert ze om samen te werken
In het begin zou deze munt marginaal zijn tegenover het dominante systeem. Maar in tijden van crisis kan je hem opschalen. Wanneer je de civic nu zou installeren in Griekenland, waar de helft van de jongeren werkloos is, is dat geen marginale ingreep meer. Lokale overheden zouden elke burger kunnen vragen om vijfhonderd uren te werken voor civics. Denk wat je dan activeert! Daar kan je een hele samenleving mee veranderen, terwijl er nu zoveel sociaal en menselijk kapitaal verderft, omdat er gewoon niet genoeg geld is voor mensen die willen werken. En wanneer de economie is opgekrikt en mensen opnieuw meer euro’s verdienen, kan het aantal uren gemakkelijk weer verminderen. Het grote voordeel van complementaire munten is dat ze graduele veranderingen mogelijk maken zonder een heel systeem overboord te gooien.’
Kunnen systemen van samenwerking en concurrentie wel welig naast elkaar bloeien?
‘Dat kan zeker. Kiezen voor complementariteit is deels een tactische keuze, maar in de eerste plaats een filosofisch principe. En een competitief systeem blijft noodzakelijk. Denk aan het sovjetsysteem, dat competitie volledig uitschakelde. Ik wens het je niet toe om in zo’n systeem een computer te kopen of op restaurant te gaan. In sommige sectoren heb je competitie nodig, en in andere coöperatie. Het is onzinnig om het ene monopolie te wisselen voor het andere.Wel moet er nog heel wat theoretisch werk verzet worden rond de governance van complementaire munten. Hoe zal men die systemen beheren? Hoe zullen de beslissingen genomen worden? Dat geldt trouwens voor het hele geldsysteem. Het bestuur van het conventionele systeem is ongezond. Centrale banken helpen banken en geen mensen. Maar ik moet toegeven dat ik ook in het complementaire muntsysteem nog altijd geen bestuurssysteem gezien heb dat perfect is.’
In welke mate wordt kunstproductie bepaald door het geldsysteem van een samenleving?
‘Een jaar of tien geleden schreef ik Mysterium Geld. Daarin hanteerde ik de taoïstische yin-yangterminologie om de verschillende geldsystemen te duiden. Yinsystemen stimuleren coöperatie, kleinschaligheid en wederzijds vertrouwen, terwijl yangsystemen zoals de euro voor competitie, grootschaligheid en hiërarchie zorgen. Niet toevallig zien we nu een erg elitaire kunstproductie: zo hebben we wereldwijd maar drie tenoren nodig, al de rest telt niet mee. Er zijn natuurlijk fantastische violisten, maar mensen spelen zelf geen muziek meer. Dat heeft te maken met ons geldsysteem. Met een monopolie van een yang-geldsysteem, dat alles in een competitieve omgeving naar de top trekt, is er geen nood aan mensen die zelf kunnen scheppen. In een maatschappij met een dubbel geldsysteem, en dus ook een krachtig yinsysteem, wordt kunst in feite door iedereen gemaakt.’
Je geeft in je werk het voorbeeld van Bali.
‘Bali heeft al minstens 1200 jaar een dubbel geldsysteem, en iedere Balinees maakt er kunst. De taxichauffeur die je naar het hotel brengt, speelt ‘s avonds gamelan: een zeer hoog ontwikkelde muziekvorm met snelle syncopische ritmes en een microtonale toonschaal. Een gamelanorkest bestaat uit wel twintig tot veertig muzikanten. Zo draagt bijna iedereen in Bali bij aan culturele evenementen: naast de muzikanten heb je ook dansers of tempeldecorateurs. De munt die dat alles mogelijk maakt, is de nayahan banjar, ruwweg vertaald als ‘werk voor het algemeen belang van de gemeenschap’. Elke banjar – een civiele bestuursvorm voor telkens een paar honderd families – beheert zijn eigen lokale munt. Het hoofd van de banjar wordt gekozen door de meerderheid en kan erg gemakkelijk “ontkozen” worden. Hij is dus een spreker, geen beslisser. In de banjar beslissen de Balinezen elke maand, op een open plek, wat ze samen als gemeenschap zullen realiseren aan projecten, klein tot groot, religieus of cultureel, zoals een feest. Balinezen maken bijvoorbeeld beelden van drie tot vijf meter van rijstkorrels. Ik heb ook mensen ontmoet die gespecialiseerd zijn in het bewerken van een soort bamboe voor een offer dat slechts eenmaal per jaar plaatsvindt. Die mate van specialisatie zou in ons huidige economisch model gewoonweg onbetaalbaar zijn. De vraag die wij ons nu moeten stellen, is wat wij willen scheppen.’
En zulke culturele veranderingen worden mogelijk door een complementair geldsysteem?
‘Het is een Weltanschauung. Jekunt die effecten niet lineair verklaren. We spreken hier over een andere cultuur en wij kennen die niet. Je moet in onze streken al teruggaan naar de middeleeuwen, naar een omgeving waarin een lokale gemeenschap samen een kathedraal bouwde en daar generaties lang aan werkte. Dat is toch fenomenaal? We hebben dat de laatste 700 jaar niet meer gedaan. Toen het centrale gezag een monopoliemunt invoerde, vielen de werken stil. Geen enkele van de honderden kathedralen is afgewerkt. Het is pas als mensen hun eigen systemen hebben, dat ze kunnen beslissen om zulke projecten op te starten. Het verschil tussen beide culturen kun je aan den lijve ondervinden als je van Bali naar de rest van Indonesië reist: je krijgt volledig andere manieren van samenleven te zien.
Wij hunkeren naar samenwerking, maar we hebben de instrumenten niet om ze waar te maken, noch beseffen we dat een muntmonopolie dit belemmert. Wij denken nog steeds dat ons geld een passief instrument is dat we uitwisselen. Maar het is absoluut niet neutraal, ieder aspect ervan wordt gekenmerkt door competitie, hiërarchie, controle, schaarste en concentratie. Al deze elementen zijn in de euro met elkaar verbonden: we trachten ons te verzetten tegen iets wat we elke dag gebruiken. Complementaire munten scheppen een andere cultuuromgeving. In plaats van een patriarchale maatschappij die hiërarchisch gericht is, spreken we van een matrifocale cultuur waarin vrouwelijke waarden een belangrijke rol spelen. Kunst is een vrouwelijke waarde in deze zin, een yinwaarde.’
Een stad zou er dus voor kunnen kiezen om cultuur op de voorgrond te plaatsen?
‘Kijk naar wat ze in het Rabot in Gent doen: de buurt wordt er opgefleurd met een alternatieve munt, het toreke. Het brengt mensen in beweging terwijl het de overheid minder kost. In dit geval gaat het niet om kunst, maar je kunt ook gerust een munt ontwikkelen die kunst stimuleert. Je zou met mensen uit de buurt een park kunnen ontwerpen dat schittert door gezamenlijk werk en creativiteit. Willen we dat, of niet? Als we naar een monetair ecosysteem evolueren, zijn de effecten niet te voorzien. We zullen een samenleving worden die volledig anders kan werken dan ik op dit moment kan bevroeden.’
TOREKESIn november 2010 werd het toreke ingevoerd in het Rabot, een concentratiewijk in Gent met 8000 inwoners, en de armste buurt van Vlaanderen.
|
Stad Gent dacht na over hoe ze ecologische en gezondheidsbevorderende activiteiten in de wijk kon stimuleren, en in een enquête gaven de buurtbewoners te kennen dat ze graag een moestuin wilden. Lietaer en zijn team ontwikkelden het toreke voor de stad Gent, die een leeg fabrieksterrein ter beschikking stelde. De buurtbewoners konden torekes verdienen door het terrein gebruiksklaar te maken en met het verdiende geld konden ze dan zelf een perceeltje huren. Daarnaast kunnen torekes verdiend worden met activiteiten als de wijk opruimen of je gevel vergroenen. Als je met torekes betaalt, zijn groenten en fruit bij lokale winkeliers of tickets voor het openbaar vervoer en de bioscoop goedkoper. In het eerste jaar waren er bijna vijfhonderd geregistreerde gebruikers en in de lente van 2011 kampte het Rabot zelfs met een overschot aan vrijwilligers. Deze zomer opende het biologische eetcafé Toreke, waar groenten uit de moestuintjes geserveerd worden en waar je kunt betalen met torekes. De stad bereikte in korte tijd drie keer meer dan ze met hetzelfde budget in euro’s mogelijk had geacht. Dit multiplicatoreffect kan volgens Lietaer tot factor 10 stijgen als het aantal deelnemers aan het project blijft groeien.
Naast culturele en sociale effecten wijs je ook op de gevaren van de ecologische crisis.
‘Ons reguliere geld stimuleert enkel competitieve verhoudingen. Zo hebben we ons afgesneden van anderen, van het sociale en van het ecologische. We putten de natuur uit en de gevolgen zijn bijna ondenkbaar. Hegel schrijft dat een civilisatie slechts beseft wat ze is, wanneer ze aan het sterven is. We zijn aan het einde van een periode. We stoten op de limieten van het industriële tijdperk. Er voltrekken zich ongelofelijke veranderingen en China heeft de hele problematiek enkel versneld. In plaats van dertig jaar hebben we er nu nog tien. Maar het probleem blijft hetzelfde. We leven in een periode waar de limieten in zicht komen: vergrijzing, werkloosheid, klimaatverandering … Die nieuwe periode vraagt grote veranderingen.’
Geloof je dat je ideeën opgepikt zullen worden door beleidsmakers?
We moeten iets doen wat nog nooit gebeurd is. Eigenlijk hebben we een mirakel nodig
‘Volgens mij zullen we nog voor 2020 in de richting bewegen van een catastrofale breakdown op wereldvlak, en catastrofaal is het woord. Zo krijgt klimaatverandering op zeker moment zijn eigen dynamiek. We moeten iets doen wat nog nooit gebeurd is. Eigenlijk hebben we een mirakel nodig, maar de instrumenten om mirakels te laten gebeuren, bestaan. Het echte probleem is volgens mij dat iedereen zijn job blijft uitoefenen binnen een systeem dat enkel vroeger zin had. De banken wijken niet en de banklobbyisten doen hun uiterste best om het bankmonopolie te behouden. Dat kan niet erg lang meer blijven duren. Bewust spreek ik alleen maar over problemen waarvoor ik plausibele oplossingen heb. Ik blijf altijd positief, al is dat voor mij de laatste tien jaar moeilijker geworden. Ik had gedacht dat 2007-2008 voldoende zou zijn om de samenleving wakker te schudden. Maar dat is niet gebeurd. We hebben blijkbaar nog een hardere klap nodig. Misschien volgt de klap nog dit jaar.’
Zie je andere dynamieken elders in de wereld?
‘Wereldwijd zijn er al duizenden systemen in gebruik en elk jaar worden er nieuwe ontwikkeld. Het land dat op dit moment het meest gesofisticeerd met complementaire munten werkt, is niet meer Japan, maar Brazilië. Volgens mij zullen de ontwikkelingslanden van de eenentwintigste eeuw niet noodzakelijk dezelfde landen zijn als vandaag. De landen die de regels van het industriële tijdperk koste wat het kost willen behouden, worden de ontwikkelingslanden van de toekomst. We zien dat nu al in het politieke gevecht om het monopolie van het geldsysteem in Griekenland. Als we de flexibiliteit die complementaire munten bieden niet wensen te gebruiken, hangen daar immense gevolgen aan vast.’
Je blijft geloven in een grote toekomst voor complementaire munten?
‘Voor mij zullen de kathedralen van deeenentwintigste eeuw knap gerestaureerde omgevingen zijn, of regio’s waar iedereen leert en iedereen doceert en waar je je passies kan volgen, wat die ook mogen zijn. In een complementair muntsysteem kunnen relaties en zelfontplooiing makkelijker gerealiseerd worden, terwijl onze opleidingen vandaag elk kind in eenzelfde mal proberen te gieten. Dat is maar één voorbeeld van wat er allemaal mogelijk wordt wanneer je het geldsysteem openbreekt.’
Andere muntenNaast de civic en het toreke stelt Lietaer in zijn rapport nog zeven andere munten voor, waarmee heel verschillende doelen bereikt kunnen worden. Een paar voorbeelden. De eco, een globale munt, moet de klimaatverandering helpen aanpakken. Het is een soort gecentraliseerde civic voor middelgrote en grote ondernemingen. Deze ondernemingen verdienen intrestloze eco’s met investeringen die het risico op klimaatveranderingen verkleinen, en betalen een deel van hun belastingen met eco’s. De biwa kippu is een Japanse regionale munt, die ontwikkeld werd om het Biwameer te beschermen. Het ecosysteem staat er zwaar onder druk, en met de munt wordt iedere familie die aan het meer woont door de overheid gevraagd om tien biwa’s per jaar te verdienen. Een biwa verdien je door één uur ecologische diensten te verlenen. Bewoners kunnen dan onderling de biwa’s uitwisselen. Een andere erg interessante munt is het Indische ‘natuurlijk spaargeld’. Met deze munt wordt herbebossing aangemoedigd en kunnen armen tegelijk ook inflatiebestendig sparen door arbeid. Een ngo beheert een stuk bosgrond en aandelen kunnen verdiend worden door bomen te planten. De waarde van het aandeel groeit mee met de bomen en de waarde van het hout: zo vormen ze een ideaal spaarmiddel. De aandelen kunnen ook lokaal gebruikt worden als betaalmiddel en zo voor extra liquiditeit in de gemeenschap zorgen. |
De Nederlandse vertaling van Money and Sustainability verschijnt in november onder de titel Geld en duurzaamheid: de missing link (een uitgave van Oikos en Jan van Arkel). Op 28 november stelt Lietaer zijn rapport van de Club van Rome voor in Vooruit in Gent (www.oikos.be, www.vooruit.be).
Stephan Desmet voert onderzoek naar sociale en ecologische vraagstukken en is leerkracht.
^ Terug naar boven
Alhoewel ik dit een goed idee
Alhoewel ik dit een goed idee vind (evenals het basisinkomen idee), is het bouwen op drijfzand. 'The game is rigged' om een bekende comedian te citeren. De wereld is fundamenteel oneerlijk en het heeft geen zin om te doen alsof we alleen met verbeteringen hoeven te komen.
Het artikel heeft een sturende toon, geld als een manier om te sturen. Het tijdperk van dit soort sturing aan zijn einde aan het komen. De revolutie is er een van top down naar bottom up.
In plaats van sturing, manipulatie en macht, zullen we het in de toekomst moeten hebben van netwerken en samenwerking. De overheid moet overbodig worden gemaakt. Geld moet overbodig worden gemaakt. De bevolking is verzwakt omdat ze wordt verdeeld in links rechts, rijk en arm, bruin en wit, feyenoord en ajax. Vooral op internet zie je dat de mensen zich tegen de macht aan het scharen zijn. Ook de rellen in Haren zijn hiervan een teken. Een gemeenschappelijk vijand zoeken is een welbekende manier om als groep sterker te worden.
Om echt iets te bereiken moeten we onze geschillen bijleggen en elkaars vertrouwen winnen. Tot die tijd zijn we machteloos als mieren die broodkruimels naar hun koningin brengen.
als je overal kijkt in de
als je overal kijkt in de wereld gaan mensen tegen alles in.Logisch doe ik ook.Mensen zijn beu om steeds te moeten bezuinigingen terwijl de banken hun zaken vullen.Dat mensen in opstand komen begrijp ik volkomen.Van dat muntensysteem is ook geweest dacht in van lincon in amerika.Dat vond ik wel een goed systeem,en zoals hier boven staat een basisinkomen is ook iets,
Vandaag de dag trek je maar de krant open en je leest zoals nu in Madrid ,spanje morgen is het griekenland of wie weet Belgie die plat gaat liggen.Mensen hebben van dit systeem genoeg,en om eerlijk te zijn ik ook.
Waar is de verdraagzaamheid gebleven,waar is de sodariteit ,als de regering dat zegt moet ik al denken aan niet.die maken ons zombie eerder gezegt,..liegen en bedriegen waar je bij staat.
Deze land moet veranderen.Al die protesten over al kan nooit lang goed gaan.
Waarom zouden we dit niet
Waarom zouden we dit niet gewoon gaan doen in Nederland?
Wat een goed plan zeg! Heb je daar werkelijk wel de overheid voor nodig of zou je zoiets ook gewoon bottom-up kunnen opstarten? Volgens mij wel. Wie zou het leuk vinden om dit samen op te starten? De overheid kan dan zelf besluiten om later mee te doen.
Serge van de Meent
Ik zie geen verwijzing naar
Ik zie geen verwijzing naar digitale geldsystemen. Dat zou ik van iemand als Lietaer wel verwachten.
Bitcoin (www.bitcoin.org) is een poging tot een democratisch decentraal geldsysteem. Het staat nog in de kinderschoenen en kent wat eigenschappen die het minder geschikt maken voor instant betalingen. Echter, als alternatief geldsysteem biedt het uitgelezen kansen. De hele derde wereld kan aan wereldlijk geldverkeer mee gaan doen zonder dat een bankrekening nodig is en betalingskosten zijn nagenoeg nihil.
Join the force.
Ook in Vlaanderen bestaan er
Ook in Vlaanderen bestaan er al enkele jaren groeperingen die dit in de praktijk trachten om te zetten. De bekendheid en dus het ledenaantal van het Lets netwerk moet dringend uitgebreid worden zodat de alternatieve munten meer en meer gewicht krijgen.
Waarom niet terug gaan naar
Waarom niet terug gaan naar "ik geef u een brood en van mij krijg je een bloemkool of een dienst", geld heeft geen waarde want wanneer er nodig is print men het met miljarden € bij.
Enkel edelmetalen zijn gedurende 6000 jaar een echt ruilmiddel gebleken.
"Enkel edelmetalen zijn
"Enkel edelmetalen zijn gedurende 6000 jaar een echt ruilmiddel gebleken."
Is dat zo? Waar haal je dat vandaan?
Verder, een brood voor een bloemkool, die vorm van ruilhandel ontstond toen er al "geld" in omloop was. Culturen zonder "geld" pasten deze ruilhandel niet systematisch toe.
heel sympatiek ,maar ik kan
heel sympatiek ,maar ik kan niets kopen voor de pegels die ik met myn vrywillige werk voor milieu en medemens verdienen zou,tenminste niet de dingen die ik nodig heb om byvoorbeeld myn zeilschip te onderhouden ,of als ik moe en zweterig een fietspauze moet houden.
myn pringende vraag btreffende de zgn crissis is:als de grote banken failliet gaan door foute investeringen zou het dan niet correct zyn om ze gewoon failliet te laten gaan en de benadeelde klanten (in wezen hebben die ook op het verkeerde paard gegokt) een soort nooduitkering te geven ,en als het door fraude by de directie komt,en er wordt veel gefraudeerd zou ik deken :lonen en pryzen omhoog,!zo wordt het geroofde geld tenminste minder waard en kan de overheid bysturen en onmenselyke toestanden voorkomen.
WAAROM IS INFLATIE TABOE?
tenslotte het hete punt ,recycling ,milieuschade en grondstoffenefficiencie verplicht in alle pryzen van producten meerekenen.
als ik 10 eikenbomen heb,en die doen er 150 jaar over om groot te worden,kan ik iedere 15 eentje kappen en een nieuwe planten,zodat de volgende generatie ook hout zal hebben,pas dat maar ns toe op bv olie, dan willen ze wel minder auwtoryden ,en mogen we eindelyk met de ligfiets op de snelweg
sorry dat moest er even uit.
Wanneer je in het verlangde
Wanneer je in het verlangde van dit artikel zoekt naar iets concreet, ziehier:
http://www.rektoverso.be/artikel/lets-think-about-it
De LETS groepen in Vlaanderen (bijna 40 momenteel) deden het nog nooit zo goed, en er beweegt allerlei. Natuurlijk is LETS een bottom up samenwerking en netwerk. En toch een stevig ruilmiddel(*) zonder daarvoor briefjes of munten nodig zijn. Alles is TIJD gerelateerd, niet Euro. Tijd is er immers voor iedereen 'evenveel', en elk individu kent de waarde van een uur, dat maakt het zelfs universeel.
(*) Wat doe je dan met LETS "punten"? Hulp in huis waar nodig, kleine klusjes, materiaal uitlenen, babysit, huiswerkbegeleiding voor je kind, bakken en braden, winkelen, kleding,... bedenk het en het kan! Revolutionair zijn die alledaagse dingen natuurlijk niet, zo lijkt het, maar de mogelijkheden die zo'n systeem schept, wél!!
Mooi artikel van Recto-Verso!
Erik.
Munt met menselijke maat!
Munt met menselijke maat! Koppel de Civic van Lietaer aan de menselijke maat. Een Civic is goed voor een bepaalde hoeveelheid mens-tijd. De gemiddelde Civic is gekoppeld aan de Euro. De Euro is dan immers gekoppeld aan een aantal mens-uur. Volgens de handboeken over het geldsysteem wordt zo de inflatie 'automatisch' beperkt. Door deze Civic als papiergeld 'onder in de economie' als bijstandsuitkering in te brengen (geld-creatie) verlicht dat de lasten van landen met hoge werkeloosheid. En krijgen die meer ruimte om hun economie te saneren. In Spanje heet de Civic 'Espero' (Espania-Euro), in Griekenland de 'Hero ' (Hellas-Euro). De Hero mag alleen in Griekenland worden gebruikt. Deze civics zullen eerst via de middenstand circuleren. Langzamerhand komen deze bij de banken als aanvulling op hun reserves (wel goede spelregels opstellen!). Aan de 'bovenkant' van de economie wordt de geldcreatie door de Civics in balans gebracht door een afroming van bijvoorbeeld 1/1000-ste van alle girale betalingen. Of door het miniem afromen van de Forex, waar dagelijks voor triljarden wordt gewisseld. Zo volgt het geldsysteem de manier waarop het in de natuur gaat. Creatie-Leven-Discreatie. Ik heb dit de 'Man-Money-Turbo' genoemd. Heel puntig heb ik enkele voorstellen gedaan, die hiermee verband houden: Zie : http://www.pompe-advies.nl/pdf/MMT_3x3.pdf. Met vriendelijke groet, Caspar Pompe
In 2003 zag ik een
In 2003 zag ik een documantaire over Bernard Lietaer
waarvan de titel heette :Het einde van geld,een nieuwe visie op welzijn werk en een humanere wereld.
naar zijn boek.
de serie heette per saldo het was een programma van de NPS wat nu de NTR is.
Ik vond het heel bijzonder en intressant,zoiemand die niet alleen kijkt naar de buitenkant,maar dieper op de dingen ingaat.
In dit geval :geld.
In die docu zag je voorbeelden van een gemeenschap met mensen die allemaal een betaalde baan hebben maakt niet uit waarin,en aan de andere kant ook 24 uur van hun tijd aan de gemeenschap ""betalen""met een soort zorguren.
Dat zag er heel mooi en veelbelovend uit!
In een weverij werden er hele mooie stoffen geweven,in de stad of was het een dorp?,werden er heel mooie wandschilderingen gemaakt.
Dus in feite kan je een heel mooie en leukere wereld creeren met complementaire valute.
Meer mensen krijgen mogelijkheden om hun talenten in de wereld te gebruiken waar nu vooral en meestal
de rijkere mensen alleen mogelijkheden hebben.
want laten we eerlijk zijn,dat is gewoon zo.
Ik was zo geinspireerd door die docu, terwijl ik doorgaans helemaal niks van cijfers en geld en saaie dingen begrijp,
of ik werd domgehouden of ik hield mezelf ook dom.
Maar ik ben helemaal omgeturnd.
Wat fijn dat er bijzondere denkers zijn die creatieve en ware oplossingen proberen te bedenken!
Meestal als ik dingen onder ogen zie ben ik een tijdje verlamd.
en dan denk ik wat kan ik in hemelsnaam bijdragen in deze moeilijke ontoegankelijke wereld!
Ik als nietig mensje.
Ik ben momenteel schoonmaakster omdat dat mijn inkomen is maar daarnaast wil ik zo graag leren en mezelf ontwikkelen Ookal heb ik drie kinderen ter wereld gebracht ,wat natuurlijk een hele prestatie is!
in deze afknijpende wantrouwende en beschuldigende wereld!
Ze zijn nu volwassen en zelfstandig ik hoop dat ze blij zijn met hun bestaan.
Ik heb het gevoel dat ik nog niet klaar ben met mijn ontwikkeling als mens.
Ik wil zo graag bijdragen aan een leefbare samenleving die er ook mooi uitziet
omdat er aandacht en liefde aan is besteedt!
en omdat je weet en voelt ik ""tel""ook mee ja ik wil dat ervaren dat mijn bestaan gewenst is!
een beetje ben ik ook door Joseph Beuys geinspireerd :iedere mens een kunstenaar.
In die zin dat oude tradities niet meer werken maar dat alle mensen huisvrouwen ,moeders schoonmaaksters postbezorgers nou ja op alle gebieden dat je dat tot een kunst kan verheffen.
Ik zie mogelijkheden zat.
en ik ben zo blij dat een echte bank en geld man zulke goede ideen heeft gekregen omdat hij inziet hoe het werkt !
Ik hoop van harte dat hiermee iets gedaan word door ons allemaal!
Dank je Bernard Lietaer!
vriendelijke groet,
Marita stomp
Beste mensen , Ik was
Beste mensen ,
Ik was vergeten te vermelden dat Bernard lietaer een heel intressante opmerking maakt in zijn boek,
maar ook in zijn lezingen namenlijk dit.
Dat we ons af zouden kunnen vragen WIE ZIJN WIJ en WAT IS GELD.
Dat we geprogrammeerd zijn en ons identificeren met het hebben of het niet hebben van geld.
Dat het echt noodzaak is om dat te gaan onderscheiden.
wat bijzonder, wat een eye opener voor mij en hopelijk voor anderen ook.
met natuurlijk de uitleg hoe het werkt en hoe complex het is(gemaakt)
ach ik als eenvoudige schoonmaakster waarom houd juist dit me bezig?
Vandaag is mijn contract niet verlengd bij mijn Eurest,dus sta ik vanaf 14 maart op straat.Ik werkte in de avondurenik maakte kantoren schoon Ja maar wel een directie afdeling he!.
het was de derde keer dat ik een half jaar contract had.en ik me maar uitsloven omdat ik mijn werk goed wil doen.
Ik ben zo teleurgesteld en down! En dat het niemand wat uitmaakt en dat ik niet opgemerkt of gemist ga worden!
als mensen zeggen trek het je niet aan het is niet persoonlijk,dat is gewoon niet waar.
Ik voel me afgewezen en uitgebuit en op straat gezet.
maar goed desondanks vind ik het heel boeiend wat Bernard Lietaer aan het doen is.
ik zie meer mensen hoor met bijzondere projecten.
zoals Equi-place.net
Dat is een voorbeeld van hoe je als mens en samenleving gewoon zelf zou kunnen faciliteren en een nieuw
betaalmiddel aan zou kunnen maken, Astrid van Triet heeft dat ontwikkeld.
die men onderling kan gebruiken.
Moet wel even bij gezegd worden dat mensen dat zelf moeten doen en beheren en ontwikkelen.Het is een keuze
net zoiets als kiezen we voor hel op aarde of duurzame voldoening?
Ooit als we wakker worden tegen de uitpersing en uitknijping van de huidige euro gerelateerde wereld.
Waarvan Bernard hierboven in het interview zegt:Geld is niet gemaakt om duurzaam te zijn.
Er is genoeg werk maar er zijn te weinig banen
Wat me nog van het hart moet is dat het teveel over geld gaat tegenwoordig en wat levert het me op.
want we hebben ook nog zoiets als SAMENLEVING.
Maar Lietaer schrijft ook hierboven dat de euro geen munt is die samenwerking stimuleert maar juist verwijderend werkt tussen de mensen.
omdat het schaars is en voor de korte termijn.
Tuurlijk heb ik ook geld nodig want ik wil zo graag werken,graag heel graag ik wil me zo graag inzetten met aandacht en liefde!en ik ben heus niet naief ofzo.
Ik weet het niet meer hoor ,wanneer voldoe je en mag je mee doen?
wanneer en wat zijn de criteria?
vriendelijke groet,
Marita Stomp
Dat nadenken over
Dat nadenken over alternatieve munten (of vergoedingssystemen) is wel nuttig
maar is niet het voornaamste middel om de problemen op te kunnen lossen.Het belangrijkste wat gedaan moet worden is de intercontinentale handel van basisprodukten (voeding, kleding, energie...) afbouwen.Ieder continent moet op die vlakken terug zoveel mogelijk zelfvoorzienend worden.Het politieke beleid moet daaromtrent volledig gekeerd worden.Volgens Lietaer moeten we vooral ruilhandeltje spelen op sociale en culturele terreinen terwijl multinationals zouden blijven bepalen hoeveel we betalen voor onze basisbenodigdheden.Nee, dat gaat niet.Kleine en middelgrote ondernemingen moeten op die vlakken terug de spil van de ecomie worden. Zorgen voor onze basisbehoeften zal ook aan veel mensen zinnige arbeid verschaffen, tenminste als we dat terug op een ecologische kwalitatieve wijze aanpakken.Het klinkt misschien afgezaagd, maar we zullen terug op een ecologische manier moeten leren leven.Kleinschaligheid
en kwaliteit zijn daarbij de sleutelbegrippen.Technologie en ecologie ontmoeten elkaar nog meer dan nu het geval en we zullen daardoor naar een nieuwe periode gaan in de menselijke geschiedenis.De muntsystemen spelen dan maar een bijrol.
Beste Pascal, Ik zag bij
Beste Pascal,
Ik zag bij vpro,s tegenlicht met de aflevering gaten in de markt, Douglas Rushkoff .
Hij heeft het boek: Life incorporate geschreven.
Dus ik begrijp wat je bedoeld.
Afgelopen zondag zag ik ook een intressante aflevering van tegenlicht.
Dat gaat over die ecologische kleinschaligheid.
Wat me zo frustreerd is dat het weer over gestudeerde mensen gaat en over rijke mensen.
Die kunnen al die DUURzame produkten kopen.
Ik wil als ""schoonmaakster""ook een gezonde bijdrage kunnen leveren en mee kunnen denken en doen.
en niet zo Genaaid worden door uitbuitende bedrijven die zich profileren als duurzaam en geweldig.
want momenteel is dat een leugen.
misschien een emotionele reactie maar ik ben niet los van mezelf en dat is moeilijk omdat ik aan
de"onderkant"" van de arbeidsmarkt sta.
Ik wil me nog verder ontwikkelen ook al ben ik 49 jaar.
Goed dat je me even herinnerde aan het feit dat bernard ruilhandeltje wil spelen in de sociale en culturele sector,
en dat we ons dooor multinationals laten leiden.
is dat echt zo?
Omdat hij toch ook pleit voor een omslag van ons denken en doen?
vriendelijke groet,
marita stomp
Maar ik sta wel met mijn voeten op de grond.
interessant interview over
interessant interview over een belangrijk thema in tijden van finciële crisis
equi place is een mooi
equi place is een mooi voorbeeld van hoe zo een complementair betaalmiddel zou kunnen werken.
met vele toepassingen lees maar!
www.equi-place.net
wat goed bedacht zeg!
waarom is dat niet allang werkend!!!!
Dat de euro ontworpen is als
Dat de euro ontworpen is als schaarstemunt is iets waarvan iedereen inmiddels weet dat dit niet waar is.
Iedereen weet inmiddels dat voor iedereen die een hypotheek heeft in Nederland, gewoon doodleuk extra geldgetallen aangemaakt worden in een centrale spreadsheet. En dat gaat nog steeds door. En ja, dat gaat gewoon met tonnen en zelfs miljoenen tegelijk.
Gewoon extra getalletjes aanmaken op basis van de komende economie. Dat is dus helemaal geen schaarste. Zomaar tonnen aan geldgetallen aanmaken, getalletjes die we dan ineens euro noemen, dat is helemaal geen schaarste principe.
Dat arme mensen juist helemaal geen getallen voor zichzelf aan mogen maken in diezelfde euro-spreadsheet heeft niets te maken met 'een ontwerp in de euro'. Het is pure afscheiding van een groep mensen: het is onderdrukking. Dat zit niet in het ontwerp van de euro. Het zit in de beslissers, regeerders zelf.
Dat alleen mensen met werk en geld extra geld voor zichzelf aan mogen maken voor dingen die ze zich niet kunnen veroorloven op dat moment, wordt altijd beargumenteerd met: 'Ja maar die rijken worden wel belast voor iedereen die in de bijstand zit'.
Die belasting is helemaal niet nodig. En het is een uitruil van uitbuiting vergoelijken.
Al het geld voor zogenaamde leningen dient niet voor die leningen aangemaakt te worden, maar juist op zijn minst voor alle bijstanders. Dan is er geen belasting meer nodig voor deze bijstand.
En voortaan bij iedere transactie vanzelf weer de aangemaakte bedragen beetje bij beetje laten oplossen, bijvoorbeeld per 1/1000.
Belastingen zijn dus weg, sociale dienst ook, oneigenlijke bankwerking ook, armoede ook.
Kost niks.
Geldgetallen in een spreadsheet aanmaken kost niets.
Er is nu dus zichtbaar dat de huidige afhankelijkheid van de armen puur kunstmatig gecreeerd is. Puur hen moedwillig geen niets kostende geld getallen beschikbaar maken, en aan rijken wel.
De beslissing dat mensen die het goed hebben, doodleuk extra geld voor zichzelf aan mogen maken los je niet op met zoveel mogelijk extra muntsoorten.
Heeft Bernard zelf nooit een hypotheek gehad? Heeft hij geen inzicht in het feit dat het gewoon aangemaakt geld bleek te zijn? Dat hij daarmee zonder dat hij het (toen) wist gigantische afstand nam op zijn arme medemens? Zonder dat hij het (toen) wist onderdeel was van het onderdrukken van zijn medemens, waar hij niet om gevraagd had?
En nu dus gewoon tegen iedereen zeggen dat we in feite van die euro (de beslissers achter de euro) af moeten blijven, en zoveel mogelijk extra diverse munten in omloop moeten brengen?
Nee toch zeker.
De euro (what's in a name, het is gewoon een getal in een spreadsheet) dient simpelweg voor iedereen in voldoende mate aangemaakt te worden om in leven te kunnen zijn, klaar, en verder niets. http://Equi-place.net laat dat zien.
We hebben het dus over onderdrukking, zoals het er nu aan toe gaat. Aan mensen met geld en werk doodleuk het aanmaken van tonnen beschikbaar stellen, op basis van de verwachte economie van komende jaren. Maar de mensen die samen deze economie realiseren (we gaan naar de bakker etc.), die krijgen het niet... nee... hun (onze dus) economische waarde gaat in klinkende geldgetallen naar ..... hen die het AL goed hebben en van al onze economishce waarde van de komende jaren bakken van huizen kopen: de toekomst naar zich toe trekken, van ONZE gezamenlijke economische waarde......
en wij zoeken het dan maar uit hoe we dan aan geld komen om die economische waarde ook echt te zijn voor de bakker en zo.
Ja laat het maar goed tot je door dringen.
Sinds 2008 wordt niet een verder gaande financiële crisis getoond.
Maar wordt en plein public getoond HOE de onderdrukking nou precies in elkaar steekt dat in het hart van het hele systeem ligt opgeslagen en waardoor een groep mensen kunstmatig de armoede in geduwd wordt.
Armoede..... terwijl de bakker er gewoon is, dus er zijn geen tekorten aan middelen.
Armoede..... terwijl geld getallen niets kosten, het is gewoon een getal in een spreadsheet.
Armoede..... terwijl onze economische waarde letterlijk wel degelijk in geldgetallen omgezet worden.... en aan de rijken ter beschikking gesteld wordt.
Zo dan.
https://transitiedoorbeschermers.wordpress.com
Equi Place laat dan ook geen
Equi Place laat dan ook geen lokaal betaalmiddel zien.
Het is de daadwerkelijk getransmuteerde werking van geld.
Omdat puur de keuze van samen leven zelf, zichzelf uitdrukt in het beschikbaar maken van voldoende geldgetallen voor iedereen om te bestaan. Kost niets.
Het is dus de mens zelf die getransformeerd is, haar keuze getransformeerd heeft.
En dat dan in de getallenspreadsheet die we 'geld' noemen uitdrukken.
Iedereen die dit als 'raar' aanvoelt, is innerlijk dus nog steeds afgescheiden van normaal willen samen leven.
Het raar vinden om direct de niets kostende geld getallen aan te maken die we nodig hebben om te bestaan.
Hoe kan je dat als 'raar' aanvoelen?
En iedereen die refereert aan: 'Er moet in de toekomst blijkbaar eerst nog een grotere clash komen', wil dus letterlijk de mens offeren aan een munt.
1 kind in armoede is AL de clash voor iedereen die normaal wil samen leven.
Voor dit kind kan direct voldoende eurogeldgetallen in de spreadsheet aan gemaakt worden.
Dat dit niet gebeurt betekent dus zichtbaar voor ieders neus dat dit onderdrukking is. Dit betekent dus niet dat de mens eerst een nog verdere clash mee moet maken, en DAN zal ze bereid zijn tot een transformatie in haar munten diversiteit.
Nee, dat het niet gebeurt en er ook niet voor gestaan wordt, direct geld aanmaken voor een kind in armoede, laat alleen maar zien hoe in en in diep ziek iedereen is. Niet een kind in nood als de clash zien, maar een abstractie als 'een systeem'' wel.
Waarom zou je al deze diep zieke mensen zo graag een toekomstige transformatie gunnen, via een gigantische clash?
En wie zijn er dan nog lekker fruity en pittig in leven op dat moment? Juist, zij die het goed hebben, de rest is al weg gekwijnd. Dus.. wie gaan dan die prachtige transformatie mee maken na die clash? En heet dat dan echt transformatie, als je al zo veel mensen tot compost vertrapt hebt? Of heet dat simpelweg: aan de Lucky kant van de onderdrukking staan.
We hebben het over onderdrukking.
Dus ja, natuurlijk wil iedereen die aan de knoppen zit en in beslissingstoelen zitten en iedereen die nog steeds tonnen voor zichzelf aan mag maken in die euro spreadsheet...
Ja natuurlijk blijven die liever met hun hakken in het zand zitten.
Gedrag dat anderen dan ineens 'We', of 'De mensheid' noemen.
'De mensheid wil niet luisteren en dus moet er eerst nog een clash komen'.
Nou, arme mensen zitten helemaal niet op die clash te wachten.
Ze worden simpelweg onderdrukt en de clash is dan simpelweg de definitieve vermorzeling, door hen die dan slechts een oprisping voelen.
https://transitiedoorbeschermers.wordpress.com
Al te vaak wordt afgegeven op
Al te vaak wordt afgegeven op gepensioneerden, zij zijn de ondergang van een land.
Wat het een land kost, het wordt verteld als het is de zwakste en de duurste schakel van de economie.
Maar klopt dit wel?
Werken is een recht.
Vanaf het ogenblik dat men geld zomaar gaat geven om NIET te werken, welke vorm dan ook, is dat dan geen duur geld, waar komt dat gratis geld vandaan. Schuld afschaffing is net het zelfde.
Gratis geld bestaat niet, iemand moet dat betalen.
Werken is een recht.
Maar heb je van je loon, je ganse leven lang, geen afdragen gedaan voor je pensioen.
Hebben de bewindsleden van alle mogelijke partijen dit gespaarde geld, via populistische maatregelen, niet vergooid om alzo bij volgende verkiezing terug aan de bak te komen. Kortom maatregelen genomen om zo straks hun eigen inkomsten voor hun portefeuille en postjes te vrijwaren.
Werken is een recht.
Werken is inderdaad de enige reden om inkomsten en waarden te creëren.
Bernard Lietaer spreekt van een tweede munt om uit de problemen te komen.
Maar wat als iedereen die zonder werk komt dan geen inkomen meer verkrijgt?
Maar waarom een tweede munt?
Wat als iedereen die zonder werk valt opgenomen wordt bij het gemeente personeel?
Gemeente personeel wordt betaald door de gemeenschap.
Alle werklozen, steuntrekkers ( van welke aard ook) worden toch ook betaald met gemeenschapsgeld.
Waarom dan niet alle werklozen/steuntrekkers gaan onder brengen bij het gemeente personeel?
Bij iedere gemeente is werk in overvloed. Je kan het niet gek genoeg bedenken, of er zijn mensen voor nodig.
Via deze tewerkstellingsvorm wordt vervolgens waarde gecreëerd.
Waarde die toelaat dat men een vermogen opbouwt voor een later pensioen.
Werken is een recht.
Via samenwerking wordt een samenleving tot stand gebracht waarin iedereen werkt om vooruit te komen.
Post new comment