Dat er wat loos is met onze economie, is wel duidelijk. Maar wat doen we eraan? Alternatieve culturele en economische praktijken kruisen elkaar in dit dossier vanuit een gedeeld geloof in verandering. Wat geeft een cultuurproductie die menselijke betrokkenheid weer voorop stelt?
In dit nummer wagen we ons aan economie. Niet omdat rekto:verso van zijn lijn is afgeweken, maar wel de economie. Er is iets loos, en dat voelt urgent. We hebben het zelfs geeneens over de kredietcrisis, of de eurocrisis, of hoe dat rijtje van vallende dominosteentjes op de vrije markt tegenwoordig ook heet. De kern van het probleem lijkt dieper te zitten. Er is iets scheef gegroeid in het wezen van de economie, in haar hoedanigheid van ‘huishoudkunde’: de leer van het leefbare evenwicht tussen kosten en baten, productie en consumptie.
Er zijn steeds meer barbaren onder ons, zo heeft de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco ons bijgebracht. Aan rijping door studie, inzicht door bezonkenheid hebben die barbaren lak. Cultuur is voor hen als Google of Hollywood: een ervaring van snelle prikkels. Is dat erg? Baricco vindt het blinde verzet tegen die barbarij veel erger: ‘Een groot deel van de culturele elite is lui en vermoeid.
Cœur de Pirate ziet eruit als een snoepje. Een heel zóét snoepje, waarvan je niet vermoedt dat de kern een zure bom is die je gehemelte helemaal openhaalt. Wie niet van ‘smoelentrekkers’ houdt, kan er zich beter van onthouden, want de zure suiker die onaangekondigd vrij spel krijgt in je mond, is slechts een voorsmaakje van de talloze verrassende tegenstellingen die deze jonge Canadese zangeres kenmerken.
Zowel voor als achter de schermen kleurt het podiumveld grotendeels wit. Daarmee vormt het een treurige afspiegeling van de bredere maatschappelijke positie van kansengroepen. Is dat te wijten aan de bange blanke mannen en vrouwen in de sector? Of zijn kansengroepen gewoon te lui? Nee, het povere succes van allerlei inspanningen ligt aan enkele diepgewortelde opvattingen rond diversiteit en kunst.
De laatste jaren wordt het poplandschap gedomineerd door horden revivalacts. Van het door Joy Division geïnspireerde Editors over de eighties-synthpop van Robyn tot het soulgeluid van Adèle: nieuwe lentes breken aan, maar men grijpt steeds terug op oude geluiden. Zo is ook de duivelse occult rock, een genre dat klonk als de soundtrack bij een heksensabbat, uit het graf herrezen. Kan die revival iets relevants bijdragen aan een reeds verzadigd muzieklandschap?
Yvan Alagbé, maquisard van de continentale striproman, bundelde recent een aantal kortverhalen rond zijn vaste thema’s: immigratie, onderdrukking en koloniaal verleden. Nègres jaunes et autres créatures werd een van de betere uitingen van het hedendaagse, alternatieve stripgebeuren.
‘Niemand geeft om performancekunst’, stelt Marina Abramović. En daar wil de grande dame van de performance wat aan veranderen, met de oprichting van twee eigen instituten. Die moeten de geschiedenis van dit vluchtige medium bewaren en ontsluiten. Een contradictie? Alles beter dan de puinhoop op YouTube, vindt Abramović.
Met TRACK in Gent, Manifesta 9 in Limburg en Beaufort04 aan de kust trekt de kunst in de zomer van 2012 de wereld in. Een goedkoop poëtisch beeld dat je letterlijk mag nemen, want nooit eerder legde kunst zo nadrukkelijk beslag op de Belgische openbare ruimte. Wat kan kunst in situ nog betekenen na meer dan dertig jaar experimenteren?
Geluid klinkt in ons leven voortdurend op de achtergrond, tot het ineens naar voren treedt. Dan worden klanken een gebruiksmiddel, een vorm van cultuur. Met een doel, een betekenis, een geschiedenis. Neem Pittsburgh, Pennsylvania, 24 september 2009. Het valt nog steeds na te kijken op YouTube: de nieuwe aanvalscultuur van de ordediensten, tegen demonstranten met onbedekte oren. Nu ja, zo nieuw is al dat akoestische geweld niet.
In Applaus bundelde professioneel savoureur Eric de Kuyper een aantal mooie teksten over theater, ballet en opera. In zijn typische meanderende stijl schetst de Kuyper zijn traject als kijker. Kijkervaringen worden consequent ingebed in persoonlijke herinneringen. Samen bieden ze de lezer een inkijk in het individuele culturele geheugen van een gretige kijker die streng is, maar ook altijd liefheeft.
Complexe en intellectuele kunstvormen vinden nog moeilijk een publiek, terwijl snel verteerbare, entertainende, iconische en provocerende beelden steeds meer voet aan de grond krijgen. Het nieuwe boek Contemporary Art and Its Commercial Markets legt uit hoe dat komt. En hoe dat misschien ook weer kan veranderen.
Na aanhoudende financiële infarcten blijven we opgezadeld met een crisisgevoel. Overheden dansen op een slappe koord en grootbanken houden moeizaam het hoofd boven water. Kan het ook anders? Belgisch econoom Bernard Lietaer pleit voor de invoering van alternatieve muntsystemen. Zijn ideeën zouden ook een ommekeer kunnen betekenen voor het hele cultuurveld.
Kunstenaars doen het nooit voor het geld, dat is algemeen geweten. Anna Rispoli bracht dat principe ook in de praktijk. Voor haar dubbelperformance Casting Out the Nines liet ze zich geen geld betalen, maar vroeg ze het Leuvense STUK om haar tijd te compenseren met ruiltaken. Een voorstel voor elke artistieke creatie? Rekto:verso vroeg Rispoli om een kritisch verslag.